Yeni Başlayanlar için Tüm Basketbol Kuralları ve Terimleri
Basketbol kendine özgü kuralları ve terimleri olan bir spor dalıdır. Güç, dayanıklılık ve yüksek efor gerektiren bir spor dalı olmasının yanı sıra sporcuların güçlü bir koordinasyon becerisine ihtiyaç duyar.
Basketbolun Temel Kuralları
Basketbol oyununda takım 5 kişiden oluşan 2 takımla oynanır ve her takımın amacı rakibin potasına sayı atmak ve diğerinin bunu yapmasına engel olmaktır. Oyun süresinin sonunda daha fazla sayı atan takım galip ilan edilir.
Alanda bulunan iki potadan birisi hücum eden takımın diğeri ise savunma durumunda olan takımın potası olarak kabul edilir. Basketbol oyunu hakemler ve masa görevlileri tarafından yönetilir.
Oyun Alanı ve Ekipmanları
Basketbol oyun alanı 15 metre genişliğinde ve 28 metre uzunluğunda düz, engelsiz ve sert yüzeyli bir yapıda olmalıdır. Ayrıca her kenarda yine engelsiz ikişer metrelik alanın daha bulunması gerekir. Bu hesapla nizami bir basketbol sahası 19 metre genişliğe ve 32 metre uzunluğa sahip olmalıdır.
Saha orta çizgi ile ikiye bölünür ve ortasında 180 cm yarı çaplı bir daire bulunur. Ayrıca üç sayı çizgisi, serbest atış çizgisi, kısıtlamalı alan ve serbest atış ribound yerleri de usulüne uygun olarak çizilmelidir.
Temel Oyun Kuralları
Bir basketbol takımı sahaya beş oyuncu ile çıkar ve saha kenarında 7 yedek oyuncu bulundurma hakkına sahiptir. Oyun 10’ar dakikalık dört periyot üzerinden toplam 40 dakika olarak oynanır. Topun oyunda olmadığı zamanlar süreye dahil değildir. Beraberlikle sonuçlanan oyunların ardından 5 dakikalık uzatma periyodu oynanır. Bu periyodun da beraberlikle bitmesi durumunda uzatma periyodu uygulamasına devam edilir.
Basketbol oyununda hücum durumundaki takım kendi yarı alanını 8 saniyede geçmek ve toplam 24 saniye içerisinde hücumu bitirmek zorundadır. Burada söz edilen sürelerin aşılması durumunda top rakip takıma geçer. Müsabakanın 2. ve 3. periyodu arasında 15 dakikalık devre arası uygulaması vardır. Her takımın birer dakika olmak kaydıyla ilk üç periyotta birer, dördüncü periyotta ise ikişer mola hakkı vardır. Uzatma periyotlarında da birer mola hakkı bulunur.
Basketbol maçlarında oyuncu değişikliği sınırlaması yoktur. Takımlar istediği kadar oyuncu değiştirebilir. Faul limiti ile oyun dışı kalmayan oyuncular tekrar tekrar oyuna girip çıkabilir. Her oyuncunun faul limiti beş ile sınırlıdır. Oyun içerisinde beş defa faul yapan oyuncular oyundan çıkar ve bir daha oyuna girme şansı bulamaz. Takımların toplam faul sayısı bir periyotta 4 olduğunda sonraki faullerde rakip takım serbest atış kullanma hakkına sahip olur.
Üç sayı çizgisi içinden atılan basket 2 sayı, dışından atılan basket 3 sayı olarak değerlendirilir. Serbest atışlar ise 1 sayı olarak kabul edilir. Oyunun birinci periyodu hava atışı ile başlatılır. Sonraki periyotlarda hakem masasının karşısındaki kenar çizgisinden oyun başlatılır. Teknik ve sportmenlik dışı faullerde de top bu şekilde oyuna sokulur.
Hücum Terimleri
Assist: Sayı pası
Dribbling: Top sürmek
Cross-court pass: Hücum alanında bir yandan diğer yana atılan pas
Dunking the ball: Smaç yapmak
Free throw: Serbest atış
Guard: Takım hücumunu yöneten oyuncu
Hook shot: Çengel atış
Jump shot: Sıçrayarak yapılan atış
Lateral pass: Yana doğru verilen pas
Lay up: Turnike
Offensive Board: Hücum riboundu
Penetration: Rakip potaya yönelik dribbling hücumu
Savunma Terimleri
Blocked shot: Savunma oyuncusunun yapılan bir atışta topun çembere gidişini engellemesi
Double-team: İkili sıkıştırma
Elevator screen: Asansör perdeleme
Full court press: Tam saha pres
Guarding: Rakip oyuncuyu savunmak
Lateral screen: Yana doğru perdeleme
Pressure defense: Baskılı savunma
Basketbol Pozisyonları ve Rolleri
Basketbol oyununda sporcuların sahada görev yaptıkları konumlar pozisyon olarak adlandırılır. Genel olarak takımlar gard, forvet ve pivot olmak üzere başlıca üç pozisyon kullanır. Kimi durumlarda söz konusu pozisyonlar daha spesifik olarak değerlendirilebilir. Pivot (C), oyun kurucu (PG), şutör gard (SG), uzun forvet (PF) ve kısa forvet (SF) şeklinde yapılan pozisyon sınıflandırmasının zorunlu olmadığını belirtmek gerekir.
Hakem Kararları ve Sıkça Sorulan Sorular
Basketbol oyununda hakem önemli roller üstlenir ve kararları ile oyunun kurallara uygun şekilde oynanmasını sağlar. Bu çerçevede bazı kararlarını sözlü olarak beyan ettiği gibi pek çok kararını da işaretler ile ifade eder. Hakem kararlarının işaretle anlatıldığı oyun detayları arasında oyun saati, sayı, oyuncu değişikliği ve mola, sayı iptali, hava atışı, hatalı yürüme, kural dışı dribbling, 3 saniye, 5 saniye gibi önemli aksiyonlar bulunur.
Basketbol kaç hakem ile oynanır?
Basketbol oyunu başhakem ve yardımcı hakem olmak üzere saha içinde iki kişi tarafından idare edilir. Bu ekibe masa görevlileri ve teknik destek ekibi de yardım eder. Masa görevlilerinin iş bölümü çoğu zaman sayı görevlisi, yardımcı sayı görevlisi, saat görevlisi ve 24 saniye görevlisi şeklinde olur.
Kimler basketbol hakemi olabilir?
Basketbol hakemi olmak için gereken sertifika programlarına ya da hakem kurslarına katılmış, burada alınan eğitim sonunda yapılan sınavları ve fiziksel testleri geçmiş olmak basketbol hakemliği için zorunludur. Bu aşamaları başarıyla geçen kişiler hakem olarak maçlarda görev yapabilir.
Basketbolda hakem nerede durur?
Basketbol müsabakalarında başhakem ve yardımcı hakemler hakem masasının karşısındaki kenar çizgide uygun pozisyonda durur. Başhakem için uygun pozisyon orta çizgi ile kenar çizginin kesiştiği yer olarak tarif edilir.
İyi bir basketbol hakemi nasıl olmalıdır?
İyi bir basketbol hakeminde öncelikle güven, dürüstlük, tutarlılık, kararlılık, denge, karar verme, doğru yargılama gibi özelliklerin üst düzeyde olması gerekir. Bu özelliklere ilave olarak gelişmiş bir oyun bilgisinin varlığı da son derece önemlidir.
